Όλες οι επαναστάσεις που έχει γνωρίσει η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η πραγμάτωση μιας ουτοπίας ή μιας φαντασίωσης που ενσαρκώνεται στα γήινα. Κατά κανόνα η ουτοπία-φαντασία που ενθουσιάζει τα μεγάλα πλήθη είναι μία υπέρβαση των ανθρωπίνων δυνατοτήτων και ο θάνατος για τους εξεγερθέντες δεν έχει καμία σημασία. Επαναστατώντας ορίζουν όχι μόνον τη ζωή τους αλλά και τον θάνατό τους.

Δηλαδή, έχουμε να κάνουμε με ελεύθερους ανθρώπους εν δράσει, που δεν είναι και το πιο συχνό που συμβαίνει στην ιστορία του ανθρώπινου είδους. Αλλά η ουτοπία-φαντασία πραγματώνεται;

‘Η διαμορφώνει μια νέα δυστοπία; Υπάρχουν πολλοί στοχαστές, κυρίως από τη Δεξιά, που στην καλύτερη περίπτωση υποστηρίζουν πως οι επαναστάσεις είναι άχρηστες, γιατί τα αιτήματα των εξεγερθέντων, με την πάροδο των χρόνων, θα είχαν ικανοποιηθεί από το υπάρχον σύστημα, μιας που αυτό είναι το μόνο δυνατόν.

Αλλοι, στην ίδια σχολή σκέψης, υποστηρίζουν πως οι επαναστάσεις φέρνουν ένα καθεστώς πολύ χειρότερο από το προηγούμενο. Για τους αριστερούς, όμως, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Κατά κανόνα οι επαναστάσεις γίνονται από τους ανώνυμους, σε αυθόρμητα κινήματα, χωρίς τη συμμετοχή κομμάτων (άσχετα αν μετέχουν μέλη τους). Αλλά τα κόμματα είναι αυτά που δρέπουν τους καρπούς της εξουσίας.

Και η εξουσία, βέβαια, λειτουργεί για τον εαυτό της. Και οι εξεγερθέντες εναντίον της εξουσίας βρίσκονται κάτω από μία νέα εξουσία που προέρχεται από τους δικούς τους. Και εδώ διαμορφώνονται δύο ρεύματα. Αυτοί που θέλουν να πιστεύουν πως η νέα εξουσία, παρά τα λάθη και τις δυσκολίες, εντούτοις παλεύει προς τη σωστή κατεύθυνση και οι άλλοι που αισθάνονται προδομένοι. Αντιστέκονται και συχνά διώκονται μέχρι θανάτου.

Για τους πιο φωτισμένους, χάνουν τις αυταπάτες τους και συνεχίζουν την επανάσταση (περιπτώσεις Βολίν, Σερζ, Μάχνο και πολλοί άλλοι) και στα καθ’ ημάς η ομάδα Τσίπρα (δεν μπορούμε να μιλάμε για ΣΥΡΙΖΑ, αυτός δεν υπάρχει. Και οι 56+ που φαίνεται να λειτουργούν σαν τάση, δεν δείχνει να επηρεάζουν σε κάτι το αρχηγείο).

Ο αρχηγός, λοιπόν, έβαλε ταφόπλακα σε αυτό που λέμε Ανανεωτική Αριστερά. Και φυσικά δημιούργησε θρήνο και απελπισία. Αλλά μπορεί αυτή η Αριστερά, όπως την ξέραμε, να έχει πεθάνει συμπαρασύροντας και τα συγγενικά ρεύματα, αλλά οι Αριστεροί υπάρχουν.

Και ψάχνονται. Ξαναρχίζουν οι συζητήσεις από την αρχή και όλα τίθενται επί τάπητος. Και εδώ μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες στον κ. Τσίπρα και την αυλή του. Πήρε τη νεκρά Αριστερά και την έκανε κυβέρνηση του συστήματος και μας απάλλαξε από ένα άγος. Δηλαδή, να πιστεύουμε πως αυτή η παραλλαγή της Δεξιάς είναι Αριστερά.

Ενα από τα θέματα που τίθενται υπό συζήτηση είναι κατά πόσον ο Λένιν ήταν μαρξιστής. Το ότι είχε μελετήσει βαθιά τον Μαρξ, δεν αμφισβητείται. Το πρόβλημα είναι τι κατάλαβε. Αν πάρουμε τον Ενγκελς ως την πιο αυθεντική ερμηνεία του Μαρξ, τότε θα δούμε πως άλλα κατάλαβε ο Λένιν και άλλα ο Ενγκελς.

Ο τελευταίος, στην αλληλογραφία του με τον Κάουτσκι, είχε αποκηρύξει τις παλαιές αναχρονιστικές μεθόδους πάλης, οδοφράγματα, ένοπλο αγώνα που ήταν άχρηστος μπροστά στην υπεροπλία του εχθρού. Είχαν ανακαλυφθεί τα μυδράλια.

Εβρισκε στη γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, με τα εκατομμύρια οπαδούς, τη μόνη απάντηση στον καπιταλισμό. Δηλαδή ένα κόμμα, μέσα στο σύστημα, που θα υπήρχε με αρχές τη Δημοκρατία και την Ελευθερία (πουθενά στον Μαρξ δεν υπάρχει η απαγόρευση των άλλων κομμάτων). Και όταν με το καλό έπαιρνε την εξουσία το κόμμα, θα προχωρούσε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ο Μαρξ μεταρρυθμιστής λοιπόν;

Αναμφίβολα. Ενα από τα μεγάλα πνεύματα του 19ου αιώνα, ένας επαναστάτης της σκέψης ή ακόμα, αν θέλετε, μία τομή στην ανθρώπινη σκέψη μαζί με τον Φρόιντ, που παρέμεινε φανατικά Ευρωπαίος. Από τον τρίτο κόσμο, τις τότε αποικίες και τους άλλους πολιτισμούς, δεν έδειχνε να καταλαβαίνει και πολλά πράγματα.

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ