Έχουν περάσει 21 χρόνια από τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου κι όμως αυτός ο ηγέτης εξακολουθεί να πρωταγωνιστεί στη δημόσια σκηνή. Αλλοτε αρνητικά, άλλοτε θετικά και άλλοτε ως πηγή έμπνευσης. Από παλιότερες δημοσκοπήσεις ξέρουμε ότι για ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος ο Α. Παπανδρέου είναι ο καλύτερος Ελληνας πολιτικός της Μεταπολίτευσης.

Προφανώς του αναγνωρίζουν ότι τα πρώτα χρόνια άσκησε γενναιόδωρη κοινωνική πολιτική (παχυλές αυξήσεις σε συντάξεις και μισθούς), ότι προώθησε σημαντικές προοδευτικές μεταρρυθμίσεις στο πολιτικό και θεσμικό πεδίο και έφερε στο προσκήνιο τους μισούς Ελληνες που ήταν αποκλεισμένοι από τις κυβερνήσεις της Δεξιάς.

Γι’ αυτούς η πραγματική Μεταπολίτευση ξεκίνησε το 1981. Οι ίδιοι πολίτες υποβαθμίζουν τη θεαματική αναδίπλωσή του σε διάφορα κομβικά ζητήματα, την ανοχή του σε θέματα διαφθοράς που ταλαιπώρησαν το κόμμα του και την κοινωνία και την εμπλοκή του σε παρακμιακά φαινόμενα στο τέλος της διαδρομής του.

Για τους αντιπάλους του, τους πιο φανατικούς, είναι ο ολετήρας της σύγχρονης Ελλάδας: Η δεκαετία του ’80 ήταν μια χαμένη δεκαετία, έκανε κοινωνική πολιτική με δανεικά, είναι υπεύθυνος για τη γιγάντωση της διαφθοράς και του πελατειακού κράτους, διέπρεψε στον λαϊκισμό και τη δημαγωγία, καλλιέργησε τη λογική της ήσσονος προσπάθειας. Τις συνέπειες, λένε, τις πληρώνουμε σήμερα. Του χρεώνουν και τη χρεοκοπία της χώρας, γιατί στην εποχή του μπήκαν τα σαθρά θεμέλια.

Ο σημερινός πρωθυπουργός Α. Τσίπρας έχει καλή γνώμη για την πρώτη περίοδο του παπανδρεϊσμού. Φάνηκε και από το άρθρο του στην εφημερίδα «Documento».

Είναι πολύ αυστηρός έως καταδικαστικός για την οκταετία Σημίτη και πολύ επιεικής με τον Α. Παπανδρέου, τον οποίο μάλιστα ξεπατικώνει στο ύφος της φωνής, στις κινήσεις του σώματος, στη φρασεολογία («σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου», «καλή σας νύχτα, κύριε Μητσοτάκη»), τρέφεται, όπως και ο Ανδρέας, από τις μετωπικές συγκρούσεις με τους αντιπάλους του (αυτός προτιμά τις κοινοβουλευτικές μάχες, ο Ανδρέας προτιμούσε το μπαλκόνι και τις πλατείες).

Λογικό από την πλευρά του κ. Τσίπρα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου παραμένει δημοφιλής στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο και ένα σημαντικό κομμάτι του στελεχικού δυναμικού του παλιού ΠΑΣΟΚ, που εκπαιδεύτηκε πολιτικά, ιδεολογικά και αισθητικά από τον ιδρυτή του κόμματος, έχει περάσει στις τάξεις του ΣΥΡΙΖΑ.

Τον Α. Παπανδρέου αντέγραψε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης: «Χτυπήστε εμένα, όχι τη σύζυγό μου» είπε ο πρόεδρος της Ν.Δ, απαντώντας στην κριτική που δέχεται η κ. Μαρέβα-Μητσοτάκη για τη συμμετοχή της σε offshore και για τη συνύπαρξή της σε εταιρείες με τους κ. Σφακιανάκη και Παπασταύρου.

Κάτι ανάλογο είχε δηλώσει ο Α. Παπανδρέου την περίοδο που η σύζυγός του Δήμητρα Λιάνη είχε γίνει σάκος πυγμαχίας για τη Δεξιά και τα μέσα ενημέρωσης. Δεν θα μπορούσε βεβαίως να ξεχάσει τον Α. Παπανδρέου η σημερινή ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Κίνημα Αλλαγής είναι ο προσωρινός τίτλος του σχήματος που θα μετριέται στις δημοσκοπήσεις μέχρι το ιδρυτικό συνέδριο να καταλήξει στην οριστική ονομασία. Και οι δύο λέξεις παραπέμπουν στα ηρωικά χρόνια του ΠΑΣΟΚ.

Βεβαίως και οι δύο από τη συχνή χρήση έχουν χάσει και τη γοητεία τους και την προωθητική δύναμή τους, χώρια που στην παρούσα φάση εισπράττονται ως ευφημισμοί. Αλλο πράγμα είναι το κίνημα (όρος που έχει υποστεί βάναυση κακοποίηση από σκιτζήδες), ενώ είναι άγνωστο μέχρι τώρα το περιεχόμενο της Αλλαγής που υπόσχεται ο τίτλος.

Δυσφόρησε η ΔΗΜΑΡ, δυσφόρησε και ο συνεργαζόμενος με το Ποτάμι, Σ. Λυκούδης. Διέγνωσαν απόπειρα πασοκοποίησης. Αργησαν λίγο, αλλά το κατάλαβαν. Ωστόσο νομίζω ότι δεν έχουν συνείδηση των μεγεθών. Το ΠΑΣΟΚ είναι το κόμμα-κορμός του εγχειρήματος κι αυτό θα δώσει τον τόνο. Για να το πούμε διαφορετικά: αυτό βάζει τον κόσμο, αυτό θα διαχειριστεί από δεσπόζουσα θέση τις παραταξιακές υποθέσεις.

Δεν διαφώνησε όμως -αντιθέτως συνέπλευσε-ο Σταύρος Θεοδωράκης, ο οποίος έχει χτίσει την πολιτική καριέρα του γύρω από τον στόχο της αποδόμησης του παλιού, διεφθαρμένου και χρεοκοπημένου κομματικού συστήματος, το οποίο, όπως έλεγε, φέρει τη βασική ευθύνη για την κακοδαιμονία της χώρας. Αυτός όμως μάλλον έχει καταλάβει ότι δεν μπορείς να κάνεις κουμάντο σε ξένο αχυρώνα.

Στα σπίτια με αγωγή σέβονται τους φιλοξενούμενους, τους περιποιούνται, ακούνε τη γνώμη τους, ενίοτε ικανοποιούν ορισμένες απαιτήσεις τους, αλλά δεν θα επιτρέψουν να τους κάτσουν στο σβέρκο. Αν ξεπεράσουν τα όρια της φιλοξενίας και αρχίσουν να εκδηλώνουν τάσεις ιδιοκτησίας, θα αποβληθούν. Και πού να τρέχεις μέσα στον βαρύ χειμώνα (η κατάσταση στο κόμμα του κ. Θεοδωράκη) να βρεις άλλο καταφύγιο για να προστατευτείς.

Ετσι συμπεριφερόταν και ο Ανδρέας την εποχή που ήταν παντοδύναμος. Καλούσε σε συστράτευση, υποδεχόταν με θέρμη όσους έσπευδαν να τρυπώσουν στην αγκαλιά του, αλλά αν κάποιος διεκδικούσε κάτι παραπάνω απ’ αυτό που του παραχωρούσε, του έδειχνε με σαφή τρόπο ποιος είναι το αφεντικό. Συμπερασματικά: «Ανδρέα, ζεις, εσύ τους οδηγείς».

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ