Ο φάκελος ηλεκτρονική διακυβέρνηση ανοίγει για την Ελλάδα το 2004, με την ανάληψη της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ από τον Γιώργο Παπανδρέου. Ο ίδιος έχει σχεδιάσει ένα ολόκληρο πλάνο για την εφαρμογή της ανοιχτότητας στο κόμμα και στο κράτος και αναζητά το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό για την υλοποίησή του.Η πρόσκληση είναι ανοιχτή προς κάθε ενδιαφερόμενο, όπως άλλωστε και η ανοικτή διακυβέρνηση που έχει στο μυαλό του, συνδυάζοντας τα πολιτικά και τεχνολογικά χαρακτηριστικά που απαιτούνται για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Το πρότζεκτ βασίζεται σε ένα πλαίσιο πολιτικών αρχών, όπως η διαφάνεια, η διαβούλευση, η λογοδοσία και η αποκέντρωση, ενώ παράλληλα αξιοποιεί την τεχνολογία του διαδικτύου με την χρήση ανοιχτών προτύπων και εφαρμογών ανοικτού λογισμικού. Στο επίκεντρο της ανοικτής διακυβέρνησης είναι οι ανάγκες των πολιτών για πληροφόρηση, για αξιοκρατία και για συμμετοχή στη διαδικασία διαμόρφωσης αποφάσεων.
Στην πρόσκληση Παπανδρέου ανταποκρίνεται με βιογραφικό ο Θόδωρος Καρούνος. Ο Θ.Καρούνος αναλαμβάνει το 2004 συντονιστής του Τμήματος Διαδικτύου του ΠΑΣΟΚ.
Στο ευρύτερο κάλεσμα του Παπανδρέου για συμμετοχή, το 2004, ανταποκρίνονται πάνω 2.000 εθελοντές διαδικτύου από όλη την Ελλάδα και αποφασίζεται η αξιοποίησή τους στις κατά τόπους νομαρχιακές οργανώσεις και στους Τομείς. Βέβαια, ο Παπανδρέου λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο και εν προκειμένω ο ξενοδόχος είναι το παλιό ‘’κλειστό’’ ΠΑΣΟΚ που, αξιοποιώντας τους κομματικούς μηχανισμούς, αποτρέπει το εγχείρημα του ανοιχτού κόμματος που επιχειρήθηκε στο συνέδριο του 2005.
Αρχές του 2009, προκύπτει μία νέα σύγκρουση, καθώς μηχανισμός θέλει να ‘’ελέγχει’’ πλήρως το μητρώο μελών και φίλων του ΠΑΣΟΚ που αριθμεί περίπου 1εκ. Η προσπάθεια να ελεγχθεί το μητρώο και οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες, καταλήγει σε μία κλωτσιά του Καρούνου προς τα πάνω, ορίζοντάς τον σύμβουλο του Προέδρου. Ο Παπανδρέου δεν το βάζει κάτω και βάζει πλάτη στο εγχείρημα της ανοιχτότητας, στηρίζοντας με όποιον τρόπο μπορεί το πρότζεκτ της ΗΔ, δίνοντας το οκ στο να προχωρήσει η συγκρότηση επιτροπής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με επικεφαλής τον καθηγητή Χ.Μπούρα. Η επιτροπή ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, με τη σύμφωνη γνώμη του Παπανδρέου, επεξεργάζεται για πρώτη φόρα στην Ελλάδα τεκμηριωμένες θέσεις για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και με την συμβολή των εθελοντών διαδικτύου διαμορφώνει το πρόπλασμα της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ.
Στο πλαίσιο αυτό αρχίζει να λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2009 η ομάδα ΗΔ στο γραφείο του πρωθυπουργού και στην συνέχεια στο γραφείο του αντιπροέδρου και αποτελείται από τους: Θ.Καρούνο, Χρήστο Μπούρα, Θανάση Πρίφτη, Σπύρο Αθανασίου, Θέμιδα Ζαμάνη, Γιώργο Καραμανώλη, Παναγιώτη Κρανιδιώτη, Αλέξανδρο Μελίδη, Πρόδρομο Τσιαβό, Φώτη Ρούτση και Μιχάλη Ψαλίδα.
Οι Στόχοι της Ομάδας είναι να:
● Αναπτύσσει και υποστηρίζει επιτελικά, δράσεις και εφαρμογές που στοχεύουν στην εξοικονόμηση πόρων, στη μείωση των δαπανών και στην αποδοτική παρακολούθηση του κυβερνητικού έργου, κινητοποιώντας υφιστάμενους πόρους του ευρύτερου δημόσιου τομέα
● Συντάσσει εισηγήσεις σε θέματα πολιτικής και έχει συμβουλευτικό ρόλο στους βασικούς τομείς πολιτικής σε θέματα ΤΠΕ
● Συνεισφέρει στο συντονισμό κεντρικών δράσεων ΤΠΕ παρέχοντας τεχνολογικά εργαλεία συνεργασίας και παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου
● Παρακολουθεί την Ευρωπαϊκή ψηφιακή ατζέντα και εξειδικεύει στρατηγικές κατευθύνσεις σε θέματα τεχνολογίας
● Συνεργάζεται για την παροχή Υποδομών, Τεχνικής Υποστήριξης και Ανάπτυξης Εφαρμογών για άμεσες τεχνολογικές ανάγκες της Κυβέρνησης και του Γραφείου του Πρωθυπουργού
Η ομάδα ΗΔ κάνει φανταστική δουλειά καθώς σχεδιάζει και υλοποιεί ταυτόχρονα, σε πολύ υψηλό επίπεδο για την εποχή, ιδέες και προγράμματα που θα ζήλευε ακόμη και η ίδια η Αμερική. Όλα φάνταζαν ονειρικά αλλά τον άριστο σχεδιασμό ακολούθησαν πολλά εμπόδια κατά την εφαρμογή. Παρά το γεγονός ότι η ομάδα δημιούργησε το πρόγραμμα Δι@ύγεια, το επιχειρησιακό σχέδιο ΗΔ, την απογραφή των Δ.Υ., το πρόγραμμα ‘’αγορά’, το opengov κ.α., λίγα εξ αυτών λειτούργησαν στην πράξη, όπως το Δι@ύγεια, το opengov ή το e-syntagografisi, με ευεργετικά αποτελέσματα για το κράτος και τον πολίτη, τόσο σε επίπεδο εξοικονόμησης χρημάτων, διαφάνειας και αξιοκρατίας, όσο και στην καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη [ μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά τη δράση της ομάδας ΗΔ εδώ ]
Για την υλοποίηση του σχεδιασμού ήταν απαραίτητη η συνεργασία με τους αντίστοιχους υπουργούς. Δυστυχώς, εδώ, επικράτησαν οι προσωπικές ατζέντες και παρά τη στήριξη Παπανδρέου, η εφαρμογή σκόνταφτε στους ίδιους τους επικεφαλής των υπουργείων. Ο Παπανδρέου, στην αρχή, συμμετείχε σε συσκέψεις που αφορούσαν στην ΗΔ ανά 15 ημέρες, αλλά τα προβλήματα που προέκυψαν με τη χρεοκοπία της χώρας δεν του έδωσαν τη δυνατότητα να παρακολουθεί στενά την υλοποίηση του σχεδιασμού. Οι εταιρίες και τα οργανωμένα συμφέροντα, σε πολλές περιπτώσεις νίκησαν την ανοιχτότητα και με εξαίρεση το ΥπΕς, το οποίο εφάρμοσε στο ακέραιο κάθε σχέδιο της ομάδας, τα υπόλοιπα υπουργεία κωλυσιέργησαν σε μεγάλο βαθμό.
Η αποτελεσματικότητα του Γιάννη Ραγκούση στο ΥπΕς οδηγεί τον Παπανδρέου στην απόφαση να τον αναβαθμίσει σε συντονιστή του κυβερνητικού έργου, το φθινόπωρο του 2010 και ουσιαστικά οριοθετείται μία άτυπη διαδοχή. Η επιλογή Ραγκούση είναι αυτή που δημιουργεί πολλές εσωκομματικές αντιδράσεις στο πολιτικό σκέλος, με τελικό θύμα την ΗΔ και το έργο αυτής. Οι επίδοξοι διάδοχοι ξεκινούν την αποδόμηση της επιλογής Παπανδρέου, δημιουργώντας τρομερή πίεση στον Παπανδρέου, η οποία ασκήθηκε ακόμη και από το πολιτικό του γραφείο! Το ‘’ρεύμα’’ Βενιζέλου πλησίασε πολλά στελέχη της ηγετικής ομάδας, τα οποία έπεισε για στρατηγικό λάθος Παπανδρέου στον πολιτικό σχεδιασμό και φτάνουμε την άνοιξη του 2011, όπου οι φήμες για αλλαγή του Ραγκούση οργιάζουν.
Εν τω μεταξύ, το ρόλο σύμβουλου δίπλα στον Παπανδρέου σε θέματα ΗΔ διεκδικεί ο Παντελής Τζωρτζάκης, ο οποίος παράλληλα διατελεί και πρόεδρος του ΣΕΠΕ. Ο ίδιος τονίζει την αντίθεση των εταιριών στην κατεύθυνση που κινείται η ομάδα ΗΔ.
Εντούτοις, οι εσωτερικοί συσχετισμοί καταλήγουν στο πρόσωπο του Ανδρέα Δρυμιώτη, ο οποίος θεωρήθηκε πιο γνήσιος εκφραστής των επιχειρηματικών συμφερόντων.
Επιστρέφοντας στο πολιτικό παρασκήνιο, η αλλαγή συσχετισμών είναι ήδη γεγονός την Άνοιξη του 2011, με κατάληξη τον περίφημο θερινό ανασχηματισμό, ο οποίος γίνεται πλέον στα μέτρα του Βενιζέλου. Ο Ραγκούσης φεύγει και στη θέση του έρχεται ο Τζωρτζάκης. Η Δι@ύγεια έχει ήδη ψηφιστεί και τεθεί σε εφαρμογή. Ο νόμος ΗΔ έχει επίσης ψηφιστεί τον Μάιο του 2011 αλλά ο Τζωρτζάκης, αντίθετος με αυτόν, παγώνει την εφαρμογή του, εκμεταλλευόμενος την αδυναμία του νόμου να τεθεί σε ισχύ χωρίς τις προβλεπομενες Υπουργικές Αποφάσεις, αγνοώντας το επιχειρησιακό σχέδιο εφαρμογής του νόμου που είχε κατατεθεί στην Βουλή. Οι νομοτεχνικές ενστάσεις αποτέλεσαν το καλύτερο άλλοθι για τον Τζωρτζάκη να παγώσει το νόμο Ραγκούση για την ΗΔ. Η αποχώρηση Ραγκούση αποτέλεσε καίριο πλήγμα την ομάδα ΗΔ, η οποία ουσιαστικά απενεργοποιήθηκε και παρέμεινε αδρανής μέχρι και τη διάλυσή της, τον Ιούνιο του 2012.
Συνοψίζοντας, οι προσωπικές ατζέντες εντός του ΠΑΣΟΚ επικράτησαν της συλλογικής προσπάθειας. Αν και η κυβέρνηση Παπανδρέου άφησε πολύτιμη παρακαταθήκη σε πολλούς τομείς, το όραμα του πρώην πρωθυπουργού δεν ολοκληρώθηκε, είτε λόγω ατομικών ή οργανωμένων συμφερόντων και πίεσης των εταιριών είτε λόγω αδυναμίας κατανόησης του από το καθεστωτικό κομμάτι του ΠΑΣΟΚ.
Η συνέχεια του εγχειρήματος από την κυβέρνηση Σαμαρά γίνεται με την επιλογή του Βολουδάκη στο πολιτικό σκέλος και του Πτωχού στη θέση του Καρούνου. Αυτό που διαπιστώνει κανείς με μία πρόχειρη ματιά είναι η παντελής έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού και μία άποψη κοντά στις εταιρίες και τα οργανωμένα συμφέροντα. Η Ν.Δ. αλλά και γενικότερα η συγκυβέρνηση, δε μπορεί να εκφράσει μία αυτόνομη στρατηγική, όπως είναι η τάση διεθνώς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της Αμερικής της κυβέρνησης Ομπάμα, αλλά και του συντηρητικού Κάμερον ο οποίος τολμά με πολύ προχωρημένες θέσεις, κυρίως στα ζητήματα ανοιχτής διακυβέρνησης.
Xαρακτηριστικό της σημερινής Ελληνικής αδράνειας είναι ότι στη σελίδα του opengovpartnership.org, της διεθνούς πρωτοβουλίας για την ανοικτή διακυβέρνηση, στο οποίο συμμετέχουμε μέσω του Δι@ύγεια, παραμένει ακόμη το όνομα του Τζωρτζάκη!
Αυτό που πρέπει να κάνει η Ελλάδα, αν πραγματικά θέλει να εκσυγχρονιστεί και να γίνει ένα αποτελεσματικό κράτος δικαίου είναι η απλοποίηση και ταυτόχρονη ψηφιοποίηση. Αυτό σημαίνει ότι οι εργασίες που υλοποιούνται στο δημόσιο χειρωνακτικά, να μπορέσουν να ηλεκτρονικοποιηθούν.
Έτσι θα απλοποιηθούν τα πάντα. Αυτό το έχει εφαρμόσει εν μέρει με επιτυχία και ο Διομήδης Σπινέλης στην ΓΓΠΣ αλλά και συνέχεια ο Χάρης Θεοχάρης, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα τέλη κυκλοφορίας, μία γραφειοκρατική διαδικασία την οποία αποϋλοποίησε και την έκανε ηλεκτρονική. αυτή είναι η βασική συνταγή που ακολουθείται σε όλο τον κόσμο, η αποϋλοποίηση και η ψηφιοποίηση στην πηγή. Και για να γίνει σαφέστερο, πρόκειται για την ιδέα που εφάρμοσαν οι τράπεζες με τα ΑΤΜ και την ηλεκτρονική τραπεζική.
Για την επίτευξη του στόχου θα πρέπει να βρούμε τον τρόπο να ξεπεράσουμε τα θεσμικά εμπόδια αλλά και να επενδύσουμε στους κατάλληλους ανθρώπους που έχουν τη γνώση αλλά και τις ιδέες. Βέβαια, οι αλλαγές δε γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά κυρίως στο πολιτικό επίπεδο μπορεί και πρέπει να περαστεί ως κουλτούρα. Δυστυχώς, σήμερα στην Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, την Ελλάδα ήδη προσπερνούν σχεδόν όλες οι χώρες της ανατολικής ευρώπης.
Αυτό που πρέπει να δούμε άμεσα είναι οι κρίσιμες συναλλαγές. Πώς αυτές μπορούν να απλοποιηθούν, να ηλεκτρονικοποιηθούν, να γίνουν διάφανες. Και σιγά σιγά να προχωρήσουμε στον δήμο, στο νοσοκομείο, στο πανεπιστήμιο. Αν πράγματι θέλουμε να κάνουμε το άλμα προς τα εμπρός.