Γράφει ο Χρήστος Χαλίτσιος  *

Τα τελευταία χρόνια γίνεται λόγος στην επιστημονική κοινότητα γιά τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η βιταμίνη D στην υγεία των ανθρώπων.

Κάθε χρόνο δημοσιεύονται αμέτρητες έρευνες γιά τις ενεργητικές βιολογικές δράσεις της και γιά τον ρόλο της στην πρόσληψη αλλά και στην αντιμετώπιση ασθενειών. Ενδεικτικό της σπουδαιότητας της βιταμίνης D είναι το γεγονός, ότι η ιατρική κοινότητα αναφέρει, ότι έχουμε εισέλθει στην «μεταβιταμίνη D» εποχή.

Η βιταμίνη D είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη, η οποία σχηματίζεται σαν οργανισμό κυρίως μέσω της απορροφήσεως της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας απο το δέρμα, αλλά και απο ορισμένες τροφές. Οι δύο μορφές της βιταμίνης D είναι η εργοκαλσιφερόλη (βιταμίνη D2) η οποία περιλαμβάνεται στις τροφές και η χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D3),η οποία παράγεται στο δέρμα μέσω της εκθέσεώς του στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Στην πραγματικότητα, όμως,δεν πρόκειται για βιταμίνη αλλά για μια προστεροειδή ορμόνη, η οποία έχει άμεση δράση στα γονίδια μας.

Το τελικό προιόν του μεταβολισμού της η καλσιτριόλη(1,25-dihydroxyvitamin D)αλληλεπιδρά με περίπου 3000 γονίδια. Η βιταμίνη D δεσμεύεται με ένα ειδικό υποδοχέα και ελέγχει την λειτουργία και την έκφραση μεγάλου μέρους του ανθρωπίνου γονιδώματος. Η βιταμίνη D είναι το «κλειδί»για την ενεργοποίηση των γονιδίων μας.Η πιό γνωστή δράση της βιταμίνης D είναι η αύξηση της απορρόφησης του ασβεστίου και του φωσφόρου από το έντερο για την διαμόρφωση και την διατήρηση υγιών οστών καθώς και η ενίσχυση της νευρομυϊκής λειτουργίας.

Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται συνεχώς και νέα στοιχεία στα οποία η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στην συνολική υγεία, επειδή βοηθεί στην μείωση των φλεγμονών στην καλή ρύθμιση και ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, στην ανάπτυξη των κυττάρων και στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα. Πολλοί διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί έχουν επισημάνει, ότι η επίδραση της βιταμίνης D είναι όχι μόνο για την οστεοπόρωση, αλλά  και για μια σειρά σοβαρών παθήσεων όπως διαφόρων ειδών καρκίνου, διαβήτη,πολλαπλής σλήρυνσης (σκλήρυνση καταπλάκας) και άλλων ασθενειών.

Υπολογίζεται σήμερα, ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D με εμφανείς επιπτώσεις τόσο στην υγεία τους όσο και στην ποιότητα ζωής τους.Σχεδόν το 60% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου παρουσιάζει ανεπάρκεια βιταμίνης D. Αυτό το γεγονός οδήγησε oρισμένους ερευνητές στην διατύπωση της άποψης, ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D πρέπει να θεωρείται ως ένας απο τους σχετιζόμενους με τον τρόπο ζωής, μείζονος σημασίας παράγοντες κινδύνου (lifestyle risk factor) για την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου (μαζί με το κάπνισμα,την κατανάλωση αλκοόλ, την παχυσαρκία και την μειωμένη σωματική άσκηση).

Εκτός απο τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου νεώτερες κλινικές μελέτες ανέδειξαν,ότι ασθενείς με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, εμφάνιζαν αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη και άλλων νοσημάτων συμπεριλαμβανομένων:

• Του καρκίνου του προστάτη
• Του καρκίνου του μαστού
• Του καρκίνου του παχέος εντέρου
• Της κατάθλιψης
• Της παχυσαρκίας
• Της αρτηριακής υπέρτασης

Από τις μελέτες αυτές δεν αποδεικνύεται ότι η έλλειψη της βιταμίνης D ενέχεται στην εμφάνιση των ανωτέρω νοσημάτων αλλά ότι ασθενείς με υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D εμφάνιζαν μειωμένο κίνδυνο στην ανάπτυξη των νοσημάτων αυτών.

ΠΗΓΕΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D

Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να συνθέσει το 90% της βιταμίνης D μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου, και μόνο το 10% μέσω των τροφών. Με εξαίρεση τα λιπαρά ψάρια, το συκώτι, το αυγό, τα υπόλοιπα τρόφιμα περιέχουν ελάχιστη βιταμίνη D. Μερικές τροφές (γάλα, χυμός πορτοκαλιού, δημητριακά) μπορούν να ενισχυθούν με βιταμίνη D αλλά σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Τα επίπεδα της βιταμίνης D μπορούν να αυξηθούν όμως σημαντικά απο την έκθεση στο ηλιακό φώς. 15-20 λεπτά έκθεσης στο ηλιακό φώς απο τις 10 το πρωί έως τις 2 μετά το μεσημέρι χωρίς αντιηλιακό τρεις φορές την εβδομάδα είναι ικανόχρονικό διάστημα, ώστε να παράσχει στον οργανισμό την απαιτούμενη ποσότητα βιταμίνης D. Ωστόσο,ιδιαιτέρως τον Χειμώνα, πολλά άτομα δεν προσλαμβάνουν επαρκή ποσότητα βιταμίνη D μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας. Η ικανότητα επίσης, της παραγωγής βιταμίνης D απο τον οργανισμό μειώνεται με τα χρόνια,με αποτέλεσμα η έλλειψή της να είναι κοινή στις μεγάλες ηλικίες.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: Η βιταμίνη D συμβάλλει στην απορρόφηση του ασβεστίου της διατροφής απο το έντερο. Η επαρκής πρόληψη ασβεστίου και βιταμίνης D κατά την διάρκεια της ζωής μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης οστεοπόρωσης. Χρήσιμη είναι και η βιταμίνη Κ2 για την σωστή διαχείριση του ασβεστίου στον οργανισμό και την εναπόθεση του στα οστά.

ΡΑΧΙΤΙΔΑ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΜΑΛΑΚΥΝΣΗ: Η αβιταμίνωση D προκαλεί στα παιδιά ραχίτιδα λόγω διαταραχής του μεταβολισμού του ασβεστίου και του φωσφόρου, με αποτέλεσμα τα οστά να γίνονται μαλακά, ευλύγιστα και να υφίστανται παραμορφώσεις.

ΑΡΤΗΡΙΑΚΉ ΥΠΕΡΤΑΣΗ: Μελέτες έχουν δείξει, ότι άτομα με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D εμφάνισαν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης αρτηριακής υπέρτασης, εν συγκρίσει με άτομα που έιχαν υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ: Σύμφωνα με πληθώρα επιστημονικών δεδομένων τα επαρκή επίπεδα βιταμίνης D σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης συγκεκριμένων μορφών καρκίνου (παχέος εντέρου, προστάτη, παγκρέατος, δέρματος και μαστού). Παρά το γεγονός ότι οι in vitro μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν αντικαρκινικές ιδιότητες της βιταμίνης D, εν τούτοις παρόμοιες μελέτες δεν έχουν πραγματοποιηθεί σε ανθρώπους.

ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ-ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Σε oρισμένες κλινικές μελέτες παρατηρήθηκε βελτίωση στα αρνητικά συναισθήματα των πασχόντων απο εποχιακή συναισθηματική διαταραχή μετά την χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμίνης D.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ: Πληθυσμιακές μελέτες ανέδειξαν το γεγονός, ότι άτομα με χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D εμφάνισαν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ. Δεν υπάρχουν στοιχεία,όμως, που να υποδηλώνουν, ότι η λήψη βιταμίνης D συμβάλλει στην πρόληψη ή την θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ. Σε μία πρόσφατη κλινική μελέτη, η χορήγηση 2.000 IU βιταμίνης D σε νεογνά κατά την διάρκεια του πρώτου χρόνου ζωήςτ ους συσχετίστηκε με μείωση του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου Ι.

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ: Πληθυσμιακές μελέτες υποδηλώνουν συσχέτιση χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων(στεφανιαίας νόσος και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο) σε σύγκριση με τον κίνδυνο εμφάνισης των νοσημάτων αυτών σε άτομα με υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D.Επίσης τα χαμηλά επίπεδα σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης απασβεστώσεων στις αθηρωματικές πλάκες.

ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ: Σύμφωνα με πληθυσμιακές μελέτες ηχορήγηση 400IU βιταμίνης D σε γυναίκες σχετίστηκε με μείωση του κινδύνου εμφάνισης σκλήρυνσης κατα πλάκας.

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ: Πληθυσμιακές μελέτες ανέδειξαν στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D και παχυσαρκίας.

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Υπάρχει εκτεταμένη έρευνα για τον ρόλο της βιταμίνης D στην ανοσοπαθολογία. Η βιταμίνη D ενεργοποιεί κυρίως τα λευκά αιμοσφαίρια.Συνδέεται με την πρόληψη και την προστασία απο τις χρόνιες λοιμώξεις(πχ. φυματίωση) και της αυτοάνοσες ρευματικές νόσους καθώς ρυθμίζει την έμφυτη και επίκτητη ανοσία. Οι μελέτες δείχνουν την ικανότητα της βιταμίνης D να βοηθεί στην πρόληψη καθώς και στην βελτίωση καταστάσεων όπως η αρθρίτιδα, η φλεγμονώδης νόσοςτ ου εντέρου (νόσος του Crohn).Η βιταμίνη D αποκαθιστά την ομαλή λειτουργία του υποδραστήριου και του υπερδραστήριου ανοσοποιητικού συστήματος.

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά την λήψη μέσω της διατροφής 400IU βιταμίνης D καθημερινώς για τα βρέφη,που θηλάζουν, μέχρι τον απογαλακτισμό και την πόση τουλάχιστον ενός λίτρου πλήρους γάλακτος η φόρμουλας εμπλουτισμένης με βιταμίνη D. Επίσης, τα παιδιά και οι έφηβοι που πίνουν λιγότεροαπο ένα λίτρο γάλα την ημέρα λαμβάνουνσυμπληρώματα 400UI βιταμίνηςD. Όσον αφορά στουςενηλίκους, από το 19ο έτος μέχροτο 50ο έτος ηλικίας η συνιστώμενη διατροφική ποσότητα 600IU και άνω των 70 ετών 800IU.Τέλος στην κύηση και γαλουχία 600IU.Η βιταμίνη D λειτουργεί στο σώμα μας παρουσία ορισμένων συστατικώντα οποία είναι απαραίτητα για την έκφραση της δράσης της. Αυτά τα συστατικά ονομάζονται συμπαράγοντες της βιταμίνης D είναι τα ακόλουθα

• Μαγνήσιο
• Βιταμίνη Κ2
• Ψευδάργυρος
• Βόριο

Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, περισσότερο το 50% των δυτικών ανθρώπων εμφανίζουν ανεπάρκεια βιταμίνης D ως αποτέλεσμα της αστικοποίησης και του περιορισμού της έκθεσης στο ηλιακό φώς. Μεταξύ αυτών βρίσκονται και οι κάτοικοι ηλιολούστων χωρών, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Τουρκία και το Ισραήλ. Το πρόβλημα έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται απο τις ευρωπαικές υγειονομικές υπηρεσίες, και ήδη στο Ευρωπαικό Κοινοβούλιο διεξάγονται έντονες συζητήσεις για την δραστική προς τα πάνω αναπροσαρμογή των συνιστωμένων δόσεων της βιταμίνης. Υπο το φώς των νέων ευρημάτων πολλοί επιστήμονες καλούν τους υγειονομικούς υπεύθυνουςνα προτείνουν την συμπλήρωση του καθημερινού διαιτολογίου με βιταμίνη D.

* Φαρμακοποιός

Tweet