Γράφει ο Χρήστος Χαλίτσιος*

Μετά το τσάι, ο καφές είναι το ρόφημα που καταναλώνεται πιό πολύ στον κόσμο. Στο παρελθόν το να πίνει κάποιος καφέ εθεωρείτο μία κακή συνήθεια, όπως να πίνεις αλκοόλ ή να καπνίζεις. Σε αντίθεση, όμως, με το αλκοόλ και το κάπνισμα, που είναι βλαβερά για την υγεία, με το πέρασμα του χρόνου συσσωρεύτηκε μεγάλος όγκος επιστημονικών ενδείξεων που αποδεικνύουν, ότι ο καφές όχι μόνο δεν κάνει κακό (εκτός απο περιπτώσεις ανθρώπων με παθήσεις), αλλά η κατανάλωσή του με μέτρο κάνει καλό στην υγεία. Ο καφές είναι ένα ρόφημα που προκύπτει απο το καβούρδισμα και άλεσμα των καρπών μερικών ειδών μικρών τροπικών δενδρυλλίων που ανήκουν στο γένος coffea. Ο καφές ταξινομείται στην οικογένεια rubia cee. Απο τα εξήντα είδη φυτών του καφέ, μόνο 25 είναι τα πιό εμπορικά για τα φρούτα τους, και απο αυτά μόνο τέσσερα έχουν θέση ατο εμπόριο για την παρασκευή του καφέ:

1. coffea arabica
2. coffea robusta
3. coffea libevica
4. coffea excelsa

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

Τα κυριότερα συστατικά του καφέ είναι λιπίδια, αμινοξέα, υδατάνθρακες (κυρίως μη διαλυτοί), μέταλλα και ιχνοστοιχεία (κάλλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο κ.α.), πρόδρομες ουσίες βιταμινών, αντιοξειδωτικά, αλκαλοειδή που έχουν διεργετική δράση όπως η καφεϊνη. Η καφεϊνη είναι η ψυχοδραστική ουσία που καταναλώνεται πιο πολύ απο στον κόσμο. Το 80% του παγκόσμιου πλυθησμού λαμβάνει καθημερινά καφείνη με μέσο όρο 200mg ημερησίως. Η καφείνη χρησιμοποιείται κυρίως για βελτίωση των νοητικών λειτουργιών και ως τονωτικό του οργανισμού γενικότερα.

ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΕΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΦΕΙΝΗΣ

Το κυριότερο συστατικό του καφέ στο οποίο αποδίδονται οι δράσεις του ροφήματος είναι η καφείνη. Πρόκειται για μια ουσία που ανήκει χημικά στην κατηγορία των αλκαλοειδών (μεθύλ-ξανθίνες). Είναι ένα μόριο λιποδιάλυτο που απαντάται φυσικά ως συστατικό σε μεγάλο αριθμό διατροφικών πηγών (όπως καφές, τσάι, σοκολάτα, guarana) και προστίθεται σε πολλά ενεργριακά ποτά (energy drinks) και τροφές για αθλητές. Το περιεχόμενο σε καφεϊνη στα παραπάνω προιόντα διαφέρει σε συνάρτηση με την ποιότητα και ποικιλία των πρώτων υλών και με τις τεχνικές παρασκευής. Η απορρόφηση της καφεϊνης λαμβάνει χώρα γρήγορα στο έντερο και φτάνει στην μέγιστη συγκέντρωση στο αίμα σε μία ώρα. Στην συνέχεια περνώντας απο το ήπαρ μεταβιβάζεται σε άλλες ενώσεις που εν μέρει διατηρούν τις βιολογικές δράσεις της. Μένει στον οργανισμό για ένα διάστημα από τρείς μέχρι έξη ώρες και αποβάλλεται απο τα ούρα. Ο κάθε άνθρωπος έχει μια γενετική διαφορετικότητα όσον αφορά στα ένζυμα που μεταβολίζουν την καφείνη. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι εξαρτάται απο τον άνθρωπο γενετικά η παρουσία ενζύμων τα οποία μεταβολίζουν την καφείνη και την απενεργοποιούν. Είναι προφανές ότι οι άνθρωποι που έχουν ένζυμα πιο γρήγορα στον μεταβολισμό της καφείνης νιώθουν λιγότερο της επιδράσεις της. Τούτο εξηγεί κατά κάποιο τρόπο γιατί μερικά άτομα πίνουν καφέ το βράδυ και δεν έχουν πρόβλημα ύπνου, δηλαδή υπάρχει διαφορετική ευαισθησία στην καφείνη και κάτι τέτοιο έχει εξήγηση βιοχημική και γενετική. Σε μοριακό επίπεδο η καφείνη είναι ένας ανταγωνιστής των υποδοχέων της αδενοσίνης, οι οποίοι έχουν δράση ηρεμιστική και θεωρούνται οι «υποδοχείς του ύπνου».

Έτσι ανταγωνιζόμενη την δράση της αδενοσίνης έχει διεργετική δράση στο νευρικό σύστημα. Σε νευροχημικό επίπεδο η δράση της καφείνης μεταφράζεται σε αύξηση της απελευθέρωσης νευροδιαβιβαστών και ορμονών. Έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες ότι η καφείνη έιναι σε θέση να αυξήσει τις νοητικές ικανότητες, με καλυτέρευση της κατάστασης εγρήγορσης (των επιπέδων προσοχής, της πνευματικής διαύγειας, της μνήμης, της ικανότητας συγκέντρωσης, της κρίσης ακόμα και σε κατάσταση κούρασης. Βελτιώνεται επίσης η διάθεση και η αυτοπεποίθηση. Σε σωματικό επίπεδο επιτυγχάνεται ευεργετικό αποτέλεσμα στο νευρομυικό συντονισμό, στην ταχύτητα, στην ακρίβεια, στην αντίληψη του χώρου. Στο γαστρεντερικό σύστημα η καφείνη αυξάνει την έκκριση του υδροχλωρικού οξέος και πεψίνης, Γι’ αυτό θέλει προσοχή στους ανθρώπους που παρουσιάζουν έλκος η γαστρίτιδα. Στο καρδιαγγειακό η λήψη καφέ προκαλέι αύξηση αναστρέψιμη στην πίεση που συνοδεύεται με μικρή μείωση της καρδιακής συχνότητας. Στο γενικό μεταβολισμό του οργανισμού η καφείνη διεγείρει την απελευθέρωση λιπιδίων απο τον λιπώδη ιστό. Μερικοί ερευνητές υπέθεσαν, ότι τέτοια κινητοποίηση του λίπους αυξάνει την οξείδωση του για ενεργειακούς σκοπούς με συνέπεια την εξοικονώμηση του γλυκογόνου. Η καφείνη έχει δράση θερμογενετική αυξάνοντας τις κάυσεις κατά 100kcal.

ΧΡΗΣΗ ΚΑΦΕ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Στην ιατρική, και ειδικότερα στην χρήση σε ειδικές καταστάσεις υγείας η καφείνη έχει μελετηθεί εκτενώς. Στο αναπνευστικό σύστημα έχει δράση βρογχοδιασταλτική. Η καφείνη επίσης χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με αναλγητικά, όπως η παρακεταμόλη και η ασπιρίνη ως παυσίπονο για τις κεφαλαλγίες την ημικρανία κ.α. Αυτό συμβαίνει διότι η καφείνη στον εγκέφαλο προκαλεί αγγειοσυστολή. Επί πλέον βελτιώνει την απορρόφηση και την βιοδιαθεσιμότητα των αναλγητικών φαρμάκων κάνοντάς τα πιο αποτελεσματικά. Η πρόσθεση καφείνης σε σκευάσματα έχει το πλεονέκτημα ότι επιτρέπει την μείωση της δόσης αναλγητικού φαρμάκου κατα 40% από ότι αν εχρησιμοποιείτο μόνο του για να επιτύχει το ίδο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Στην εγκυμοσύνη αντενδύκνεται η χρήση καφέ διότι έχει την ικανότητα να διαπερνά τον πλακούντα και εισέρχεται στο έμβρυο χωρίς να βρίσκει συστήματα ενζύμων για να την μεταβολίσουν με αποτέλεσμα να υπάρχει συσσώρευση καφείνης. Το ίδιο ισχύει για τον θηλασμό κατά την διάρκεια του οποίου επειδή η καφείνη περνά στο μητρικό γάλα καλό είναι η μητέρα να μην πίνει καφέ η να μειώση την κατανάλωση σε ένα φλυτζάνι ημερησίως. Στις νευρο-εγκεφαλικές ασθένειες υπάρχουν πολλές ενδείξεις απο έρευνες που έχουν διεξαχθεί ότι η ήπια χρήση καφέ φαίνεται να προστατεύει και να μειώνει την εμφάνιση παθήσεων όπως άνοια, Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον. Παρόλα αυτα σε μεγάλες δόσεις αυξάνει το επίπεδο άγχους και δεν ενδείκνεται σε άτομα με κρίσεις πανικού. Ερευνητές τέλος έχουν αποδείξει αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ κατανάλωσης καφέ και ρίσκου εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 καθώς και εμφάνισης καρκίνου. Οι ευεργετικές δράσεις του καφέ είναι πολλαπλές και εξαρτώνται κυρίως απο την καφείνη αλλά και απο άλλα συστατικά. Ο καφές είναι πλούσια πηγή σε αντιοξειδωτικά. Ο καλύτερος τρόπος για να απολαμβάνει τις θετικές δράσεις του καφέ είναι η μετρημένη χρήση του. Πράγματι η κατάχρηση καφέ μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες και να εκμηδενίσει τις πολλές καλές επιδράσεις στον οργανισμό.

*Φαρμακοποιός

Tweet