Γράφει ο Χρήστος Χαλίτσιος *

Μεγάλος αριθμός επιστημονικών μελετών καταδεικνύουν τα τελευταία χρόνια στην στενή συσχέτιση τροφής και εγκεφάλου. Η διατήρηση της ψυχολογικής ευεξίας, πέραν της σωματικής, περνά συνεπώς και από την υγιεινή διατροφή. Το πολύπλοκο νευρικό σύστημα του ανθρώπου λειτουργεί με ιδιαίτερες βιοχημικές διαδικασίες, που χρειάζονται συγκεκριμένα διατροφικά συστατικά και αντιοξειδωτικά για την προστασία του. Τέτοια συστατικά, όπως οι πρωτεϊνες, τα μεταλλικά άλατα, οι βιταμίνες, οι υδατάνθρακες, τα φυτοχημικά ρυθμίζουν την σύσταση και την ανάπλαση των εγκεφαλικών δομών καθώς και λειτουργίες όπως το πέρασμα ηλεκτρικών ερεθισμάτων ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα που παίρνουν μέρος στην νευροψυχολογική λειτουργία.

Ο εγκέφαλος είναι η έδρα του ψυχολογικού πυρήνα μας και η λειτουργία του εξαρτάται απο θρεπτικά συστατικά. Έτσι, λοιπόν, πολλά θρεπτικά συστατικά έχουν την δύναμη να ελέγχουν την λειτουργία του νευρικού συστήματος και γενικώς να διατηρούν την καλή υγεία των πολλαπλών ψυχοσωματικών δυναμικών. Η στενή σχέση μεταξύ διατροφής και ψυχικής σφαίρας υποδηλώνει ότι μια κατάλληλη διατροφική συμπεριφορά σημαίνει υγεία νευρολογική και ψυχική. Η τροφή, που καταναλώνει ένας άνθρωπος καθορίζει την βιοχημική σύστασή του σε κεντρικό επίπεδο. Μια κακή διατροφή με ελλιπή, υπερβολική η μη ισορροπημένη κατανάλωση τροφών μπορεί να προκαλέσει φυσική κόπωση, μείωση της νοητικής απόδοσης, νευρολογικές ανισορροπίες και ψυχολογικά προβλήματα μη αμελητέα, όπως για παράδειγμα στρες, συναισθηματική ευθιξία, άγχος, διαταραγμένη διάθεση και ύπνο.

Μια κακή διατροφή προκαλεί αρνητικές συνέπειες στα συναισθήματα και στις συμπεριφορές του ατόμου που είναι συνδεδεμένες με την ψυχική κατάσταση. Για να λειτουργήσει το νευρικό σύστημα χρησιμοποιεί την γλυκόζη που βρίσκεται στους υδατάνθρακες, και από την οποία εξασφαλίζει την απαραίτητη για τις λειτουργίες ενέργεια. Η γλυκόζη, η οποία ρυθμίζει σημαντικούς νευροδιαβιβαστές, δηλαδή ουσίες απαραίτητες για το πέρασμα νευρικών ερεθισμάτων από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο διευκολύνοντας το αίσθημα της ευεξίας, την κινητοποίηση, την ηρεμία σε ψυχικό επίπεδο. Μια σειρά απο έρευνες απέδειξε ότι όποιος κάνει κατάχρηση υδατανθράκων, καταναλώνοντας υπερβολικές ποσότητες εκδηλώνει διαταραχές ψυχο-σωματικού τύπου όπως απάθεια, υπνηλία, εξάντληση και νοητική επιβράδυνση (η περίσσια γλυκόζη πράγματι προκαλεί ανέβασμα της γλυκαιμίας και αύξηση κατά συνέπεια της έκκρισης ινσουλίνης που συνοδεύονται με αίσθηση κούρασης και μείωση των νοητικών δυνατοτήτων). Αντιθέτως, όποιος χρησιμοποιεί ποσότητες όχι υπερβολικές υδατανθράκων, η καταναλώνοντας σύνθετους δεν παρουσιάζει αρνητικές επιπτώσεις. Έτσι η ισορροπημένη κατανάλωση σακχάρων μπορεί να βοηθήσει στο να διατηρηθούν η καλή κατάσταση, η νοητική εγρήγορση και η άρτια φυσιολογία του ατόμου. Απο την άλλη μεριά η υπερβολική η η μηδενική κατανάλωση προκαλεί μια παθολογική μεταβολή των επιπέδων ενέργειας, νόησης και ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης.

Το ίδιο συμβαίνει και στην κατανάλωση των λιπιδίων κατά την διάρκεια της καθημερινής δίαιτας. Όλος ο οργανισμός, και κυρίως το νευρικό σύστημα, αποτελείται απο λιπιδικές δομές (φωσφολιπίδια) κυρίως στις μεμβράνες οι οποίες διευκολύνουν το πέρασμα των διατροφικών συστατικών από τις μεμβράνες των κυττάρων (και συνεπώς στις δομές του εγκεφάλου) καθώς επίσης προσφέρουν προστασία ενάντια στους εξωτερικούς παθογενείς παράγοντες. Η χρήση των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων ( όπως ωμέγα 3 και ωμέγα 6) βοηθεί να διατηρηθεί η ακεραιότητα των μεμβρανών. Η κατάχρηση των λιπαρών οξέων στον αντίποδα προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα δηλαδή την μείωση του περάσματος των θρεπτικών ουσιών στα νευρικά κύτταρα με ακόλουθη μείωση των νοητικών επιδόσεων όπως για παράδειγμα η λογική, η μνήμη η προσοχή και η εμφάνιση περαιτέρω ψυχολογικών διαταραχών. Τα πλούσια σε λιπαρά τρόφιμα για να απορροφηθούν απαιτούν την συμμετοχή μεγάλης ποσότητας αίματος απο μέρος του γαστρεντερικού συστήματος το οποίο αφαιρείται απο την ποσότητα αίματος που τρέφει τον εγκέφαλο. Κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει επιβράδυνση της δραστηριότητας του νευρικού συστήματος και κατά συνέπειαν υπνηλία, πτώση των νοητικών λειτουργιών και απάθεια. Αντιθέτως, η κατανάλωση των σύνθετων υδατανθράκων είναι σε θέση να προσφέρει ενέργεια χωρίς αυτές τις ανεπιθύμητες δράσεις.

Τα ωμεγα 3 (DHA και ΕPA) και ωμέγα 6 ορίζονται επίσης απαραίτητα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα δεδομένης της μεγάλης σημασίας τους να διατηρήσουν την υγεία του νευρικού και καρδιοαγγειακού συστήματος καθώς και να ασκήσουν αντιοξειδωτική δράση. Ο οργανισμός δεν τα παράγει και χρειάζεται να τα πάρουμε από τροφές ή συμπληρώματα υψηλής βιολογικής αξίας και βιοδιαθεσιμότητας.

Η κατανάλωση των πρωτειϊνών οι οποίες σχηματίζονται απο μόρια ολιγοπεπτιδίων τα οποία αποτελούνται με την σειρά τους από άλλα μόρια, τα αμινοξέα, είναι στενά συνδεδεμένη με το ψυχοσωματικό ευ ζήν του ανθρώπου. Τα αμινοξέα λειτουργούν ώς πρόδρομες ουσίες των νευροδιαβιβαστων και ρυθμίζουν την δράση τους. Οι νευροδιαβιβαστές, φορείς για την ανταλλαγη πληροφοριών σε εγκεφαλικό επίπεδο, είναι αποτελούμενοι απο αμινοξέα που προέρχονται απο τις τροφές (στην φύση υπάρχουν 21 αμινοξέα που συνδυαζόμενα μεταξύ τους σχηματίζουν τις πρωτείνες, οκτώ αμινοξέα δεν μπορεί να τα συνθέσει ο οργανισμός τα οποία ονομάζονται απαραίτητα και πρέπει να ληφθούν μέσω διατροφής).

Ένα παράδειγμα είναι η τριπτοφάνη, ένα αμινοξύ που είναι πρόδρομη ουσία της σεροτονίνης η οποία ελέγχει την διάθεση, την συναισθηματική κατάσταση του ατόμου αλλά και τις σεξουαλικές λειτουργίες, την θερμοκρασία, την πείνα, τον ύπνο. Άλλο παράδειγμα είναι η τυροσίνη η οποία ρυθμίζει τον σχηματισμό της ντοπαμίνης νευροδιαβιβαστή υπεύθυνο για την διάθεση, για την κατάσταση κινητοποίησης και εγρήγορσης στην ρύθμιση των συναισθημάτων, του στρες και της ευχαρίστησης. Η τυροσίνη σχημαίζεται απο ένα άλλο αμινοξύ την φαινύλαλανινη, την οποία προμηθεύεται ο οργανισμός απο την διατροφή.

Οι βιταμίνες είναι επίσης απαραίτητες για την συνολική υγεία και λειτουργία του ανθρώπου. Η έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β μπορεί να προκαλέσει άγχος, φόβο, προβλήματα διάθεσης (όπως κατάθλιψη), άνοια και ψυχωτικές διαταραχές. Γενικώς οι βιταμίνες δεν προσφέρουν ενέργεια όμως είναι απαραίτητες για την χρησιμοποίηση των διατροφικών συστατικών και την παραγωγή της. Οι βιταμίνες δεν σχηματίζονται απο τον οργανισμό και πρέπει να προσληφθούν απο την διατροφή αν και τα τελευταία χρόνια έρευνες έχουν δείξει ότι μερικές βιταμίνες σε μικρές ποσότητες σχηματίζονται απο τους φιλικούς μικροοργανισμούς του εντέρου. Η βιταμίνη Α έχει αντιοξειδωτικές δράσεις και είναι σημαντική για την υγεία των οστών των οφθαλμων και του αναπνευστικού συστήματος. Οι βιταμίνες συμπλέγματος Β εμπλέκονται στις διαδικασίες παραγωγής ενέργειας και στην σύνθεση των νευροδιαβιβαστών απο τα αμινοξέα. Το φολικό οξύ που ανήκει στο σύμπλεγμα είναι απαραίτητο για την σύνθεση του DNA και των πρωτεινών, την σωστή ανάπτυξη των ερυθρών αιμοσφαιρίων και έχει αγχολιτικές και αντικαταθληπτικές ιδιότητες.

Οι βιταμίνες C και E και τα βιοφλαβονοειδή (βιταμίνη P) βοηθούν να αντιστρέψουν την κούραση και την γήρανση σε εγκεφαλικό και σωματικό επίπεδο που οφείλεται στην οξείδωση των ελεύθερων ριζών, δηλαδή είναι αντιοξειδωτικά. Επίσης βοηθούν στο ανοσοποιητικό, καρδιαγγειακό σύστημα στο δέρμα και αυξάνουν την διάθεση του ατόμου.

Η βιταμίνη D που στις ημέρες μας η ιατρική κοινότητα την θεωρεί ορμόνη είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου, του φωσφόρου και, συνεπώς της οστικής πυκνότητας. Επίσης, θεωρείται ότι πάιζει ρόλο κλειδί στην γονιδιακή έκφραση αποτελώντας σημαντικό παράγοντα για την πρωτεινοσύνθεση. Τα τελευταία χρόνια έρευνες μελετούν την αντικαταθλιπτική της δράση και την σημασία της στο ανοσοποιητικό σύστημα. Η βιταμίνη K συμμετέχει στην ομαλή λειτουργία της πήξης του αίματος καθώς επίσης στην απόθεση ασβεστίου στον οργανισμό. Οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι ειδικότερα η βιταμίνη K2 αποτρέπει χρόνιες φλεγμονές όπως η αρτιοσκλήρυνση αποτρέποντας την απόθεση του ασβεστίου στα τοιχώματα των αγγείων.

Η βιταμίνη F, που αποτελείται απο τρείς τύπους πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFA) λινολεικό οξύ και αραχιδονικό οξύ, έχει την ιδιότητα να ρυθμίζει την σωστή διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης προφυλάσσοντας το κύτταρο απο εξωτερικές επιθέσεις και συμμετέχει στην σύνθεση άλλων πολυακόρεστων λιπαρών οξέων απαραίτητων για την υγεία των νευρικών κυττάρων.

Η βιταμίνη Η (η Β8) συμμετέχει στον μεταβολισμό των υδατανθράκων και στον σχηματισμό του γλυκογόνου, δηλαδή των αποθηκών ενέργειας του οργανισμού. Η εξάντληση τους μπορεί να προκαλέσει κόπωση, μυικούς πόνους, μείωση της διάθεσης.

Άλλα βασικά θρεπτικά συστατικά είναι τα μεταλλικά άλατα, όπως ασβέστιο, σίδηρο, φώσφορος, ιώδιο, μαγνήσιο, κάλιο, νάτριο και τα ιχνοστοιχεία σελήνιο, ψευδάργυρος, θείο απαραίτητα για την ρύθμιση πολλών φυσιολογικών και νοητικών λειτουργιών. Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία εμπλέκονται σε βασικούς νευρολογικούς και ψυχοσωματικούς μηχανισμούς. (παράδειγμα νάτριο, μαγνήσιο, κάλιο στην νευρική και μυική ενεργοποίηση και την οσμωτική ρύθμιση των κυττάρων). Με αυτό τον τρόπο η λήψη τους επιτρέπει να λειτουργεί καλύτερα και να διατηρεί σε καλό επίπεδο υγείας το νευρικό και το μυοσκελετικό σύστημα όπως και να διατηρεί μακριά άγχος, στρές, κατάθληψη και νοητικά deficit.

Πέρα από τα τρόφιμα και τα συμπληώματα μικροθρεπτικών και μακροθρεπτικών συστατικών που κάνουν καλό στην διάθεση και απομακρύνουν το άγχος και το στρες (υπάρχουν ουσίες με αντίθετη δράση, κυρίως όταν καταναλώνονται σε υπερβολικό βαθμό). Τέτοιες ουσίες είναι ψυχοδραστικές και ερεθίζουν και απορρυθμίζουν τις κανονικές δραστηριότητες του νευροψυχολογικού συστήματος. Μερικά παραδείγματα τέτοιων ουσιών είναι το αλκοόλ, ο καφές, το τσάι, η λευκή ζάχαρη.

Συνοψίζοντας τα θρεπτικά συστατικά βοηθούν στην παροχή ενέργειας , ευεξίας και ηρεμίας σε ψυχο-σωματικό επίπεδο αντιστρέφοντας πιθανά συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και στρες. Η σχέση θρεπτικών συστατικών ψυχισμού είναι άμεση. Καθίσταται σαφές ότι η σωστή διατροφή και η λήψη ενός συμπληρώματος διατροφής δημιουργούν τις βιοχημικές προυποθέσεις στον οργανισμό για την ευρυθμη λειτουργία του σωματικά και ψυχικά.

*Φαρμακοποιός

Tweet