Του Σαράντη Δημητριάδη

Ο παραπάνω τίτλος συνειρμικά παραπέμπει σε τόπους άχαρους, άνυδρους, αφιλόξενους, αποτρεπτικούς για ανεκτή διαβίωση, πολύ λιγότερο για ευχάριστη διαβίωση βέβαια.

Πριν σας υποδείξω έναν τέτοιο τόπο θα πρέπει να συμφωνήσουμε στο πώς και με ποιά κριτήρια θα πρέπει ένας τόπος να χαρακτηρίζεται ως τέτοιος. Ευτυχώς δεν χρειάζεται να ψάξουμε πολύ γι” αυτό. Ο ορισμός του υπάρχει σαφής και δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, καταγράφεται δε στην «Εισηγητική Έκθεση και το Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης» που αφορά την: «ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ,(Φάση Β  Στάδιο Β.1, Ιούλιος 2014)» (ΠΠΧΣΑΑ), το οποίο παρεπιπτώντως πρόκειται να συζητηθεί στο Περιφερειακό Συμβούλιο Κ.Μ. την ερχόμενη Παρασκευή το μεσημέρι. Εκεί λοιπόν, στην Εισηγητική Έκθεση και το Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης δηλαδή, στα επί μέρους του άρθρου 10 του Κεφαλαίου Γ και στον πίνακα της σελίδας 63, ορίζονται ως Ζώνες Υποβαθμισμένου Τοπίου οι Λατομικές και Εξορυκτικές Ζώνες. Αυτές και μόνο αυτές.

Στο Άρθρο 8 του ίδιου Κεφαλαίου Γ που αφορά τις Ευρύτερες Αναπτυξιακές Ζώνες βλέπουμε να απουσιάζουν από τις Ευρύτερες Ζώνες Γεωργίας και Κτηνοτροφίας (χάρτες στις σελίδες 42 και 44) οι περιοχές: ευρύτερη του Κιλκίς και η ανατολική Χαλκιδική. Αντίθετα, όπως φαίνεται στον χάρτη της σελίδας 48, τεράστιες εκτάσεις τόσο από την ευρύτερη περιοχή του Κιλκίς και νοτιότερα, όσο και από την ανατολική Χαλκιδική είναι χαρακτηρισμένες ως μεταλλευτικές, σε συνολική έκταση μάλλιστα αυτές του Κιλκίς να υπερτερούν εκείνων της ανατολικής Χαλκιδικής.

Στο Άρθρο 10 που αφορά τους «Φυσικούς και Πολιτιστικούς Πόρους και τα Δίκτυα Εθνικής και Περιφερειακής Εμβέλειας – Στρατηγική για το Τοπίο», από τον χάρτη της σελίδας 57 απουσιάζει εντελώς το δασικό οικοσύστημα του συνεχόμενου ορεινού όγκου Κρουσίων – Βερτίσκου – Κερδυλλίων. Σημειώνονται μόνο τρία μικρά καταφύγια άγριας ζωής κοντά στο Κιλκίς και ένα κοντά στη Δοϊράνη. Σημειώνεται μεν ο χώρος του Παλατιανού αλλά δεν υπάρχει καμιά παραπέρα μνεία ή πρόβλεψη για την αξιοποίηση και ανάδειξή του. Απουσιάζει εντελώς η υπόμνηση της ύπαρξης Αρχαιολογικού Μουσείου και Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Κιλκίς, καθώς και η ύπαρξη του Βοτανικού Κήπου Κρουσσών. Όλα αυτά καθόλου τυχαία κατά τη γνώμη μου. Το μέγιστο μέρος του νομού Κιλκίς βρίσκεται επίσης έξω από την Ευρύτερη Αναπτυξιακή Ζώνη Μεταποίησης και μίλια μακρυά από την Ευρύτερη Αναπτυξιακή Ζώνη Τουρισμού.

Με τα παραπάνω χαρακτηριστικά η ευρύτερη περιοχή του Κιλκίς εμφανίζεται ως η κατ” εξοχήν υποψήφια για να πάρει μελλοντικά τον τίτλο της πρώτης χαρακτηρισμένης Ζώνης Υποβαθμισμένου Τοπίου, μόνη της ίσως στην Κεντρική Μακεδονία, στην καλύτερη -ή χειρότερη αν θέλετε- περίπτωση μαζί με την ανατολική Χαλκιδική, μια που για την τελευταία, εξαιτίας της παράλιας θέσης της, το Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης δίνει κάποια ίχνη ελπίδας συνύπαρξης με τον τουρισμό.

Μια Ζώνη Υποβαθμισμένου Τοπίου βέβαια θα είναι και η πρώτη υποψήφια να γίνει αποδέκτης επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων -πέρα από τα μεταλλευτικά που τα έχει εξασφαλισμένα- που θα προέρχονται από όλη τη Βόρεια Ελλάδα ίσως. Να τι προβλέπει το Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης σχετικά στη σελίδα 93:

«Ειδικά για τα Βιομηχανικά Επικίνδυνα Απόβλητα, μονάδες συλλογής, επεξεργασίας  και αποθήκευσης μπορούν να εγκατασταθούν εντός οργανωμένων υποδοχέων του δευτερογενή τομέα τηρώντας τους θεσμοθετημένους κανόνες ασφαλείας. Η χωροθέτηση των ΧΥΤ επικίνδυνων που προβλέπεται να γίνει σε επίπεδο Βορείου Ελλάδας, μπορεί να πραγματοποιηθεί στην Κεντρική Μακεδονία, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια που καθορίζονται από την εγκύκλιο 18/2011 του ΥΠΕΚΑ και επί πλέον: στην περιοχή δεν υπάρχουν παραγωγικά εδάφη (γεωργικά, βοσκότοποι), ούτε είναι περιοχές άσκησης μελισσοκομίας και επίσης δεν υπάρχουν περατοί γεωλογικοί σχηματισμοί και σεισμικά ρήγματα».

Το μόνο που λείπει για να σας φύγει και η τελευταία αμφιβολία οτι φωτογραφίζεται η περιοχή του Κιλκίς είναι η ρητή αναφορά οτι θα προτιμηθούν περιοχές χαρακτηρισμένες ως μεταλλευτικές που βρίσκονται μακρυά από ακτές. Αυτά παραλείφθηκαν προς το παρόν αλλά θα αναφερθούν ασφαλώς στο μέλλον, μετά την τελική έγκριση του ΠΠΧΣΑΑ για την οποία χρειάζεται στην παρούσα φάση και η σύμφωνη γνώμη των φορέων του Κιλκίς.

Δεν είναι όμως μόνο ο καθόλου κολλακευτικός τίτλος της «Ζώνης Υποβαθμισμένου Τοπίου» που κινδυνεύει να γίνει συνώνυμο της περιοχής του Κιλκίς αν οι σχεδιαζόμενες εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες υλοποιηθούν εκεί. Οι ίδιες αυτές δραστηριότητες έχουν πολύ αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και αντιστρατεύονται κάθε διαφορετική παραγωγική και αναπτυξιακή δραστηριότητα.

Είχα την ευκαιρία να αναπτύξω το θέμα αυτό και προφορικά πολλές φορές και γραπτά με υπόμνημά μου 48 σελίδων, το οποίο νομίζω έχουν υπόψη τους όλοι οι φορείς του Κιλκίς. Στην πραγματικότητα, ειδικά εξαιτίας της παρουσίας ουρανίου στα πετρώματα που είναι φορείς της μεταλλοφορίας στην περιοχή, η εξόρυξή τους είναι και πρέπει να είναι εντελώς απαγορευτική.

Όσοι εν τούτοις δεν είχαν τότε και δεν έχουν ακόμα πεισθεί για τις αρνητικές συνέπειες της υλοποίησης εξορυκτικών και μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στο νομό Κιλκίς, έχουν τώρα την ευκαιρία να τις διαπιστώσουν διαβάζοντας τα κείμενα του ΠΠΧΣΑΑ, αυτά που θα συζητηθούν στο Περιφερειακό Συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας την ερχόμενη Παρασκευή.

Παραπέμπω λοιπόν εκεί, ειδικότερα στη «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» που συνοδεύει την «Εισηγητική Έκθεση και το Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης», πιο συγκεκριμένα στην ενότητα 6.3.1.5: «Επιπτώσεις από τις λατομικές και μεταλλευτικές χρήσεις», σελ.289 και εφεξής, όπως και στην ενότητα 7.3.3: «Εξόρυξη» σελ.318 και εφεξής.

Αναφέρεται λοιπόν εκεί οτι η εξαιτίας εξορυκτικών και μεταλλευτικών δράσεων αλλοίωση των χαρακτηριστικών των φυσικών οικοσυστημάτων είναι σε κάθε περίπτωση ισχυρή, είτε αφορά επιφανειακή είτε υπόγεια εκμετάλλευση, οτι επηρεάζεται η φυσική παροχή των οικοσυστημάτων από αποψιλώσεις, φράγματα λίμνες τελμάτων κ.α., οτι τα εξορυκτικά και μεταλλευτικά έργα συνήθως προκαλούν διχασμό των τοπικών πληθυσμών, οτι ο χαρακτηρισμός μεταλλευτικών πεδίων ως Εθνικής Σημασίας μπορεί να οδηγήσει σε αναγκαστική απαλλοτρίωση και μεταφορά πληθυσμών βάσει του Μεταλλευτικού Κώδικα καθώς και απώλεια του Δημόσιου χαρακτήρα ορισμένων περιοχών, οτι μπορεί να προκαλέσει φυσικές ή τεχνολογικές καταστροφές από τη χρήση τοξικών ενώσεων ή απελευθέρωση δεσμευμένων στα πετρώματα ενώσεων/στοιχείων που είναι επιβλαβή για τον άνθρωπο και το οικοσύστημα, οτι προκαλούνται επικαλύψεις των πεδίων εκμετάλλευσης με γεωργικές εκτάσεις αρδευόμενες ή υψηλής παραγωγικότητας, οτι η όποια συμβολή των εξορυκτικών και μεταλλευτικών δραστηριοτήτων που σχετίζεται με προσφορά εργασίας απομειούται από την επίπτωση που προκαλεί η εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από μια δραστηριότητα με πεπερασμένη διάρκεια ζωής, η οποία μετά την «αποχώρησή» της μπορεί να προκαλέσει κατάρρευση του τοπικού παραγωγικού συστήματος, οτι το τοπικό εισόδημα, η επιχειρηματικότητα και η απασχόληση μπορεί μεν να επηρεαστούν θετικά μεσοπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα όμως καταλήγουν σε αρνητικό αποτέλεσμα, οτι είναι σχεδόν αδύνατη η αποφυγή της δημιουργίας υποβαθμισμένων τοπίων, οτι οι εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες είναι υδροβόρες, οτι επηρεάζουν αρνητικά την οικολογική κατάσταση γειτονικών υδατικών σωμάτων, οτι η προσπάθεια εξυγίανσης/αποκατάστασης ρυπασμένων εδαφών έχει και αρνητική επίδραση που σχετίζεται με την πιθανότητα δημιουργίας νέων περιοχών με ρυπασμένα εδάφη λόγω της απόθεσης των εξορυκτικών αποβλήτων.

Τα προηγούμενα δεν τα γράφω εγώ ή κάποιος άλλος που μπορεί να θεωρηθεί άσχετος ή ύποπτος. Είναι γραμμένα από την ομάδα σύνταξης του ΠΠΣΧΑΑ Κεντρικής Μακεδονίας, με τη βούλα του τότε (Ιούλιος 2014) ΥΠΕΚΑ, με σκοπό να διαβαστούν από τους υπεύθυνους τοπικούς φορείς και να σταθμιστούν δεόντως. Κάτι τέτοιο είναι δραματικά απαραίτητο και επείγον τώρα που οι φορείς αυτοί καλούνται να τοποθετηθούν επί του ΠΠΣΧΑΑ κατά τη συζήτηση που θα γίνει στο Περιφερειακό Συμβούλιο της προσεχούς Παρασκευής, αλλά και στη συνέχεια, στα επόμενα στάδια διαβούλευσης και αξιολόγησής του.